بررسی سیر تحول تثلیث در هندویسم

هند سرزمینی باستانی است که اقوام و ادیان گوناگونی در آن زیسته¬اند. تنوع اقوام، تنوع خدایان را در پی داشته و از این رو هندوان بر آن آمدند تا این همه کثرت را به وحدت برسانند و قالبی که برای این امر برگزیدند تثلیث بود، این عمل در هند با عنوان «تری مورتی» شناخته می¬شود که در هر دوره با توجه به مقتضیات زمان این تثلیث شکلی خاص به خود گرفته است و عاملی برای پیوند دین و اخلاق شده است. در دوره ماقبل ودایی نشانه¬هایی از خدایان دوره¬های بعد که تشکیل دهنده تثلیث بوده¬اند وجود دارد اما این امر موید تثلیث نیست زیرا که اندیشه تثلیث و نگاه سه¬گانه¬گرایی ارمغانی است که با ورود آریایی¬ها به این سرزمین آورده شده است. در دوره وداها با توجه به تأثیر پذیری این دوره از تمدن آریایی این سه¬گانه¬گرایی برای اولین بار رخ نمود و چندین الهه با قرارگرفتن در کنار همتثلیث را شکل دادند که دارای سه چرخش در این دوره بود که عبارتند از: الف)میترا، آریامن، وارونا ب)اگنی، ایندرا، سوریا ج) اگنی،سوریا و وایو. بعد از بررسی این روند و چگونگی شکل-گیری و افول آن دوره اوپانیشادها موردبررسی قرار گرفت. در این دوره به علت اندیشه وحدت و یکتاپرستی و نفوذ و سیطره برهما اثری از تثلیث دیده نشد و بعد از گذر از این مرحله در دوره حماسه¬ها بار دیگر اندیشه تثلیث و سه¬گانه گرایی در قالب داستان ها و اساطیر و اوتاره¬ها در قالب سه-گان شیوا، ویشنو و برهما رخ نمود و این اندیشه تا امروز پابرجاست. در این اثر تلاش شده تا با نگاه برون دینی ابتدا به بررسی ماهیت تثلیث و در ادامه تحولات این سه¬گانه ها پرداخته شود و در نهایت به اشتراکات، تأثیرگذاری و تأثیرپذیری این تثلیث و یا ارکان آن بر حماسه ها و متون مذهبی دیگر مورد بررسی قرار گیرد.